Камітэт дзяржаўнай бясьпекі і Міністэрства ўнутраных спраў на 27 сакавіка 2025 году прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі» 269 груп грамадзян, паведамляе праваабарончы цэнтар «Вясна».
Паводле праваабаронцаў, у рамках крымінальных спраў, заведзеных паводле арт. 3611 КК (стварэньне экстрэмісцкага фармаваньня альбо ўдзел у ім) асуджана ня менш за 258 чалавек, 58 зь іх — завочна.
Адзначаецца, што прысуды вынесеныя ў дачыненьні да 22 журналістаў, 11 блогераў, шасьці юрыстаў і адвакатаў, 24 актывістаў, 10 былых сілавікоў, 31 палітыка, 19 дзеячаў культуры.
«Сярод асуджаных — 41 жанчына. 36 чалавек асуджаныя за „ўдзел у экстрэмісцкім фармаваньні“ за падтрымку Ўкраіны ў вайне», — гаворыцца ў паведамленьні.
Праваабаронцы зьвяртаюць увагу, што першы прысуд паводле згаданага артыкулу (у спалучэньні зь іншымі) быў вынесены 6 верасьня 2021 году палітыку Марыі Калесьнікавай (11 гадоў зьняволеньня) і адвакату Максіму Знаку (10 гадоў).
Праваабаронцы адзначаюць, што арт. 3611 быў уведзены ў Крымінальны кодэкс у 2016 годзе з фармулёўкай «стварэньне экстрэмісцкага фармаваньня, кіраваньне ім або яго структурнай адзінкай».
Шырокае прымяненне такая форма палітычнага пераследу аатрымала пасля падзей 2020 года.
ГЛЯДЗІЦЕ ТАКСАМА: Старонку амэрыканскага кінарэжысэра, які падтрымлівае беларускіх палітвязьняў, прызналі «экстрэмісцкай»Як рэжым Лукашэнкі выкарыстоўвае ярлык «экстрэмізму», каб душыць свабоду слова і змагацца з палітычнымі апанэнтамі
Пасьля сфальшаваных прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году і сілавога здушэньня агульнанацыянальных пратэстаў аўтарытарны рэжым Аляксандра Лукашэнкі пачаў сыстэматычна выкарыстоўваць антыэкстрэмісцкае заканадаўства для барацьбы з іншадумствам, ліквідацыі незалежных мэдыя і перасьледу палітычных апанэнтаў.
Улады заблякавалі сайты незалежных мэдыя і спынілі публікацыю непадкантрольных друкаваных выданьняў, пазбавілі акрэдытацыі журналістаў іншаземных мэдыя і разграмілі офісы самых уплывовых СМІ. Сотні беларускіх рэпартэраў прайшлі праз арышты, дзясяткі застаюцца ў турмах. Усе незалежныя мэдыя, якія асьвятляюць грамадзка-палітычны парадак дня ў Беларусі, цяпер працуюць выключна з-за мяжы.
Ад 2021 году ўлады пачалі масава абвяшчаць вэб-сайты і асобныя ўліковыя запісы ў сацыяльных сетках незалежных мэдыя, палітычных і грамадзкіх арганізацый, ініцыятыў і проста блогераў «экстрэмісцкімі матэрыяламі», а іх аўтараў «экстрэмісцкімі фармаваньнямі» — часта без судовага разгляду.
Рэспубліканскі сьпіс экстрэмісцкіх матэрыялаў вядзе Міністэрства інфармацыі Беларусі. На дадзены момант у сьпісе на 1469 старонках пералічаны тысячы «экстрэмісцкіх матэрыялаў», за выкарыстаньне якіх прадугледжаная адказнасьць. У сьпісе — сайты, тэлеграм-каналы, акаўнты, старонкі ў сацыяльных сетках, відэаролікі і артыкулы ў інтэрнэце, маркі, значкі, CD-дыскі, а таксама кнігі, у тым ліку мастацкія.
На канец 2024 году больш за 6500 онлайн-рэсурсаў былі забароненыя такім чынам. За любое ангажаваньне з уключанымі ў экстрэмісцкі сьпіс рэсурсамі — ці гэта «падабайка», ці камэнтар, ці падпіска на канал — у Беларусі пагражае крымінальная адказнасьць. Удзел у «экстрэмісцкім фармаваньні» можа карацца турэмным зьняволеньнем да 10 гадоў.
Ужо тысячы беларусаў прайшлі праз штрафы, арышты і турэмнае зьняволеньне за «экстрэмізм».
Паводле ацэнкі Ўпраўленьня Вярхоўнага камісара ААН у правах чалавека, улады Беларусі «выкарыстоўваюць ярлык „экстрэмізм“ для падаўленьня іншадумства, адвольна клясыфікуючы дзеяньні, апісаныя як распаўсюд ілжывай інфармацыі, абразу службовых асобаў, дыскрэдытацыю інстытутаў, арганізацыю масавых беспарадкаў, заклікі да санкцый і распальваньне сацыяльнай варожасьці, як „экстрэмісцкія“, якія падлягаюць крымінальнаму перасьледу».