Беларусь стала галоўным экспартэрам бульбы ў Расею. Такія зьвесткі агучваюць расейскія СМІ https://ria.ru/20250504/kartofel-2014858574.html. Аб’ём расейскага імпарту склаў 193,8 тысячы тон. Яшчэ ў лістападзе 2024 году «Рассельгаснагляд» палічыў, што з пачатку году пастаўкі бульбы зь Беларусі ў Расею выраслі на 60,8%.
Хатнія і фэрмэрскія гаспадаркі
У кастрычніку 2024 году, калі толькі сабралі ўраджай, урад Беларусі ўвёў дзяржаўнае рэгуляваньне і прызначыў максымальныя цэны на гародніну. Для бульбы выставілі 68 капеек за кіляграм. Расейцы ж прапанавалі беларускім фэрмэрам прадаць бульбу ўдвая даражэй. Такім чынам, значная частка беларускай бульбы яшчэ ўвосень «паехала» на ўсход. А ўвесну ў самой Беларусі пачаліся перабоі.
«Фэрмэры зарабляюць грошы. Бульба — камэрцыйны тавар, — расказвае ў размове з Свабодай эканаміст Яраслаў Раманчук. — Калі прыяжджаюць расейцы і прапануюць грошы гатоўкай, удвая большыя, чым дзяржава прымушае прадаць па рэгуляваных цэнах у Беларусі, то фэрмэр, вядома ж, прадасьць сваю бульбу ім.
Гэта нармальная рэакцыя людзей, якіх Лукашэнка прымушае працаваць у якасьці „прыгонных“. Вось фэрмэры і знайшлі такі „шчыліну“, каб крыху зарабіць. Лукашэнка не дае зарабляць, не дае магчымасьці сапраўднаму фэрмэрству разьвівацца, вось людзі і зрабілі такі гешэфт. А паколькі ў нас ільвіная доля бульбы — з хатніх і фэрмэрскіх гаспадарак, а не з калгасаў, таму і атрымалася, што ўсё прадалі, а сабе не засталося».
Яраслаў Раманчук, архіўнае фота
З словаў суразмоўцы, гэта і ёсьць прычына дэфіцыту бульбы. Тэарэтычна дзяржаўныя аграпрадпрыемствы маглі б вырошчваць яе больш, але ў іх паўсюль абмежаваньні, якія пералічвае эканаміст Раманчук.
«Ёсьць рэгуляваньне цэн, закупачныя абмежаваньні, транспартныя абмежаваньні, ліміт паліўна-змазачных матэрыялаў — як у Савецкім Саюзе, самастойнасьці няма. А дзяржава толькі патрабуе: „дай, дай, дай“», — кажа суразмоўца.
«Зьнікне што-небудзь нечакана — тады пачынаюць варушыцца»
На думку Раманчука, недахоп сваёй бульбы можна было б замясьціць эгіпецкай, мараканскай бульбай, але ёсьць праблемы з «імпартазамяшчэньнем»: розныя квоты, мыты. Таму і ўтварыўся дэфіцыт.
Акрамя бульбы, яшчэ ў красавіку ў крамах узьніклі перабоі з капустай, у пачатку траўня — з цыбуляй. На думку эканаміста, прычына ў няякасным дзяржаўным кіраваньні.
«Чыноўнікі ня могуць усяго прадугледзець. Зьнікне што-небудзь нечакана — тады яны пачынаюць варушыцца. Каардынацыі няма. І Лукашэнка мае падставы, каб кагосьці звольніць, нараду правесьці. Сьледам за бульбай зьнікла цыбуля, на чарзе, магчыма, буракі.
Гэта ж ня рынкавы мэханізм, калі прадпрымальнік адразу рэагуе на нейкую праблему і робіць захады, каб перадухіліць дэфіцыт. А чыноўнік, пакуль хтосьці зьверху ня скажа ці пакуль не прыляціць скарга, — ён ня будзе нічога рабіць», — перакананы Раманчук.
Ілюстрацыйнае фота
Эгіпецкі батат і «ялцінская» цыбуля
Паглядзелі, ці ёсьць у продажы бульба і цыбуля. У найбольшай у Беларусі сетцы крамаў «Еўраопт» у «Е-дастаўцы» 5 траўня можна было замовіць толькі эгіпецкі батат (са зьніжкай ажно 54%) — па цане 4,99 (замест 10,99) і паўфабрыкат «бульбяныя кубікі хутказамарожаныя») — па 3,99 за кг.
Цыбуля толькі чырвоная расейскай вытворчасьці па 4,21 рубля за кг і зялёнае пяро. У дастаўцы «Гіпа» — толькі паўфабрыкаты з бульбы, кшталту замарожанай бульбы фры. Звычайнай бульбы таксама няма.
Цыбуля ў «Гіпа» толькі чырвоная, расейская і беларуская — каштуе каля 4 рублёў за кг, а таксама «ялцінская» чырвоная па 20,69.
У дастаўцы сеткі «Green» знайшлося 2 віды бульбы мытай — па 4 рублі 29 капеек і па 4 рублі 49 капеек за кг. Краіна паходжаньня не пазначаная. Ёсьць у сетцы крамаў «Green» і звычайная цыбуля па 2,21 — вытворчасьці «КФХ Пакуша». Таксама чырвоная цыбуля па 4,90 (не пазначана, чыя), і дарагая «ялцінская» чырвоная і белая (ад 18 да 21 рубля за кг).
Тацяна, якая пагадзілася паразмаўляць з Свабодай на ўмовах ананімнасьці, расказвае пра свае нядаўнія спробы купіць гародніну. Вяртаючыся зь лецішча пасьля доўгіх выходных, яна заехала на невялікі прыдарожны рынак.
«Бульба добрая — па 4,50 і 5 рублёў, цыбуля — па 4,50 нармальная і па 4 рублі — дробная. Цэны зашкальваюць. Каб бульба і цыбуля ў Беларусі па паўтара даляра была — гэта жах! Я бачыла ў гіпэрмаркеце і па 9 рублёў адборную мытую бульбу. Купілі на рынку, каб на пару тыдняў запас быў і ня лётаць па менскіх крамах і не шукаць», — апавядае жанчына.
Суразмоўца Свабоды зь невялікага раённага цэнтру расказаў, што праблемы з гароднінай узьніклі нават у невялікіх вясковых крамах.
«Бульба то ёсьць, то няма. Калі ёсьць, то такая, што і купляць ня хочацца, я нават на цану не глядзеў. Учора цыбулі таксама не было. Людзі на вёсцы ўжо адвыклі самі садзіць нешта, каб заставалася на цэлы год. У гародзе на лета садзяць, а так, каб для сябе шмат на ўвесь год, то мала хто. Зараз, відаць, зноў будзем садзіць па дзесяць сотак. Бульбы няма, я такога не памятаю зусім», — гаворыць суразмоўца.
Ілюстрацыйнае фота
Народны незаменны прадукт
Зараз травень, самы спрыяльны час садзіць бульбу ды іншую гародніну. Ці не атрымаецца так, што беларусы, якія на лецішчах ужо амаль не саджаюць бульбу, а збольшага маюць пару градак для гуркоў і зеляніны і вырошчваюць кветкі, сёлета засадзяць палісаднік і гарод бульбай і ў наступным годзе яе ня будзе куды падзець? Ці магчыма, што нехта захоча падзарабіць на бульбе? Яраслаў Раманчук лічыць, што гэтага ня будзе.
«Сяляне і так маюць некалькі мяхоў бульбы для сябе. А каб на продаж — яны разумеюць, што калі прадаваць сваё, пачнецца бюракратыя: цэны абмяжуюць, сэртыфікаты нейкія давядзецца атрымліваць. Яны, можа, і вырошчвалі б больш, каб было вольна і свабодна. Прадаў і ўсё. А так не атрымаецца.
Што да гараджанаў зь лецішчамі… Ведаеце, раней бульба была і на сьняданак, і на абед, і на вячэру. А цяпер людзі інакш харчуюцца, так бы мовіць, адбылася дывэрсыфікацыя. Бульбу замяняюць іншыя прадукты: кашы, гародніна, зеляніна. Беларусы будуць харчавацца здаравейшай ежай. Так што статус бульбы як народнага незаменнага прадукту мяняецца. Але бульба — гэта нешта накшталт сымбалю беларусаў. Вось і абураецца народ, што няма бульбы», — перакананы спадар Раманчук.